دَمِ نیاکانمان گرم! روزی و روزگاری به جای ترس و وحشت از کوههای آتشفشانی به این فکر افتادند که شاید بشود گرما و آتش نهفته در دل زمین را رام کرده و از آن برای گرما و روشنی زندگی استفاده کرد. نتیجهاش اینکه در اوج ناترازی انرژی و روزگاری که بشر دنبال این است که از هرچه به دستش میرسد، انرژی پاک تولید کند، اولین نیروگاه «زمینگرمایی» کشورمان نزدیک بهرهبرداری است.
هرچه پایینتر، گرمتر
البته ماجرای رام کردن آتش و غوغای نهفته در دل زمین، تا حدود ۶۰۰ سال پیش فقط یک حدس و گمان بود و بیشتر رؤیایی بلندپروازانه به نظر میرسید. وقتی برای اولین بار انسانها در جستوجوی یافتن سنگ آهن و دیگر فلزات، معادنی با عمق ۱۰۰ متر را حفر کردند، یقین داشتند هرچه پایینتر بروند، زمین گرمایش بیشتر میشود. اواسط قرن ۱۹ گرمای زمین از حالت معما به یک ماجرای علمی تبدیل شد و دانشمندان توانستند گرمای زمین را در هر عمقی
به دقت اندازه بگیرند و درنهایت هم سال ۱۹۰۴ ایتالیاییها برای نخستین بار در منطقه «لاردریلو» از این انرژی استفاده کردند. ژنراتوری ابتدایی که ساخته شد و فقط چهار لامپ را روشن کرد، مقدمهای شد تا ایتالیاییها هفت سال بعد اولین نیروگاه زمینگرماییشان را راه بیندازند.
یعنی بشر فهمیده بود که مرکز زمین- حالا بگویید ۶هزارو۴۰۰ کیلومتر پایینتر- حدود ۴هزار درجه سانتیگراد حرارت دارد؛ یک منبع حرارتی قدرتمند که موجب میشود مواد مذابی که در عمق ۸۰ تا ۱۰۰ کیلومتری زمین شکل میگیرند بین ۶۰۰ تا هزارو۲۰۰ درجه سانتیگراد حرارت داشته باشند. معنیاش این است که این حجم از حرارت و انرژی که میتواند ۴۲ میلیون مگاوات باشد، به طور مستمر از عمق ۱۰۰ کیلومتری به طرف بالا میآید و به مرور از طریق پوسته زمین دفع شده و هدر میرود. با این همه و به دلیل وفور منابع انرژی مثل نفت و گاز تا دهه۷۰ میلادی اغلب کشورها چندان جدی به زمینگرمایی فکر نمیکردند. وقتی قیمت نفت و مشتقاتش بالاتر رفت، نیاز به برق بهشدت افزایش پیدا کرد و مسئله آلایندگی هم جدی شد، حرارت مرکز زمین دوباره برای بشر اهمیت پیدا کرد.
ایتالیاییها
ایتالیاییها با اینکه در استفاده از این انرژی پاک و تمام نشدنی، اولین بودند اما حالا کشورهای دیگر جهان در این عرصه پیش افتادهاند. آمریکا، ژاپن، فیلیپین، مکزیک، ترکیه، ایسلند، اندونزی، نیوزیلند و... دیگر کشورهایی هستند که از انرژی زمینگرمایی به طرق مختلف و بیشتر برای تولید برق استفاده میکنند.
سال گذشته آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر، گزارش داد تولید برق از انرژی زمینگرمایی از سال ۲۰۱۵ به بعد با نرخ متوسط سالانه ۹درصد افزایش یافته است. ارزیابیهای دانشمندان هم نشان میدهد انرژی زمینگرمایی میتواند تقریباً ۱۸درصد از تقاضای جهانی برق را برآورده و برق مورد نیاز برای ۱۷درصد از جمعیت جهان را تولید کند.
از جمله مزایای این روش تولید برق، مقرون به صرفه بودن آن است و اینکه وابسته به ابر و باد و مَه و خورشید و فلک و... نیست. آلودگی ندارد و میشود روی قدرت تأمین برق ثابت و همیشگی، تا وقتی کره زمین هست و نپوکیده، حساب کرد. فناوریهای تازهای که شکل گرفتهاند میتوانند دستیابی به این نیرو را باز هم ارزانتر و ممکنتر کنند.
با این همه یک مشکل وجود دارد. مثل نفت و گاز که فقط در برخی مناطق جهان وجود دارند، این انرژی با وجود اینکه در همه جای کره خاکی وجود دارد اما فقط در برخی نقاط میتوان از آن بهرهبرداری کرد. هزینه ساخت نیروگاه برای تولید این انرژی هم ۲ تا ۷ میلیون دلار برآورد میشود که البته متخصصان میگویند با برق ارزشمندی که تولید میکند، در بلندمدت بهراحتی میتواند هزینههای خودش را جبران کند. در ایران خودمان از سال ۱۳۵۴ مطالعات جدی برای شناسایی مناطقی که میشود در آنها نیروگاه زمینگرمایی ساخت، آغاز شد. آن زمان وزارت نیرو با همکاری ایتالیاییها که پیشگام این صنعت بودند در شمال و شمال غرب ایران و در محدودهای به وسعت ۲۶۰هزار کیلومترمربع کار را شروع کرد. درنهایت مشخص شد مناطق سبلان، مشگینشهر، دماوند، خوی، ماکو و سهند قابلیت این را دارند که در آنها مطالعات تکمیلی زمینشناسی، ژئوفیزیک و ژئوشیمیایی برای بهرهبرداری از انرژی زمینگرمایی انجام شود.
پایان۵۰ سال انتظار
منتها همه این بررسیها و فعالیتهای بعدی، ۲۰ سال معطل ماند و کسی به فکر کامل کردن طراحیها نبود. سال ۱۳۶۴ باز هم بررسی و مطالعات روی مطالعات قبلی آغاز شد و درنهایت سال۱۳۷۵ با مطالعاتی که در دانشگاه «کیوشو» ژاپن انجام شد به جز موارد قبلی، مناطقی مثل تفتان، طبس، فردوس، خورو بیابانک، تکاب، هشترود و اصفهان هم به عنوان گزینههای مستعد تشخیص داده شده و تأکید شد که همه ۱۸ منطقه یافت شده، مستعد بهرهبرداری از انرژی زمینگرمایی هستند اما در میان آنها « سبلان» از همه بهتر است. متأسفانه و به دلایل مختلف در همه ۲۹ سال بعد فقط کمتر از ۱۰ چاه برای شروع کار حفر شد و پروژهای تکمیل نشد! چند روز پیش «بهنام خائفینژاد» مجری طرح نیروگاههای بخاری شرکت مادرتخصصی برق حرارتی به «تسنیم» گفت: «با فعالسازی و تکمیل عملیات احیای اولین چاه زمینگرمایی کشور و استحصال بخار خروجی آن، نخستین نیروگاه زمینگرمایی ایران در منطقه مشگینشهر اردبیل به زودی وارد مدار خواهد شد». این نیروگاه که با سرمایهگذاری بیش از ۶۵۰ میلیارد تومانی در حال احداث است، ظرفیت تولید حدود ۲۵۰ مگاوات برق را دارد و ما امیدواریم واقعاً پس از ۵۰ سال تحقیق، تلاش و توسعه، بهزودی شاهد راه افتادن اولین نیروگاه زمینگرمایی کشورمان باشیم.
نظر شما